Japonya depreme dayanıklı binaları nasıl yapıyor?

6 Şubat Salı günü Kahramanmaraş'ta meydana gelen 7.7 şiddetinde deprem haberleriyle tüm ülke yasa boğuldu. Binlerce vatandaşın hayatını kaybettiği depremde yıkımın etkileri büyük oldu. 10 ilde birçok bina ve yapı yerle bir oldu. Depremin bilançosu ağır olurken evlerin ne kadar dayanıksız ve tehlikeli olduğu bir kez daha gün yüzüne çıktı.

Her deprem sonrasında olduğu gibi Japonya'da yapılan depreme dayanıklı evlerin nasıl yapıldığı gündeme geldi.

Pekiyi, Japonya nasıl oluyor da depreme dayanaklı ev yapabiliyor? Japonya'da uygulanan ve hayat kurtaran 'raylı temel sistemi' nedir?

Raylı temel sistemi özellikleri nelerdir? Raylı temel sistemini kim buldu?

Tüm ülkeyi yasa boğan depremin akabinde yıkılan tüm binalar hakkında "deprem değil, bina öldürür" dendi. Binlerce insan yaşadığı ilde göçük altında kaldı. Depreme dayanıksız, çöken binalardan sonra gündem yeniden "raylı temel sistemi" konusundaki araştırmalarla doldu.

RAYLI TEMEL SİSTEMİ NEDİR?

Binaların rayların üzerine inşa edilmesini söyleyen sistem, binaların deprem esnasında yerkabuğundan bağımsız bir şekilde ray üzerinde hareket etmesine olanak tanıyor.

JAPONYA'DAKİ DEPREME DAYANIKLI EVLER NASIL İNŞA EDİLDİ?

1995 yılında Japonya'da yaşanan felaketin ardından ülkede eski binalara güçlendirme yapılırken, yeni binalar da yeni sistem doğrultusunda inşa edildi. Binaların yüksekliklerine göre koruma sistemleri değişiyor.

Üç katlı binalarda duvarların güçlendirilmesi ve temelin levhalar ile korunması şartı konuluyor. Orta yükseklikteki binalarda daha fazla önlem alınıyor.

Japonya'da kullanılan depreme dayanıklı raylı temel sistemli evler, binanın yeryüzü ile bağlantısını kesmeyi sağlayan bir taban izolasyonu oluşturuyor. Kurulan sistemde binanın temel kısmına kauçuk ile imal edilmiş tamponlar kullanılıyor.

Bu tamponlar binaların deprem tehlikesi esnasında titremesi ve eğilmesi yerine yatay sallanmasını mümkün kılıyor. Temelde oluşan sarsıntı bina geneline yayılsın diye, bina iskeleti içerisinde yer alan hidrolik teller kullanılarak binanın yıkımına engel olunuyor.

RAYLI TEMEL SİSTEMİNDE BİNALAR NASIL YIKILMIYOR?

Evlerin ve binaların yapım aşamasından önceki aşamada yani temel atma işlemi yapılırken kullanılan izolasyon ve bina içinde yer alan sistem, evleri depreme dayanıklı hale getiriyor.

Deprem esnasında bu sistem sayesinde binalar kırılmak yerine esniyor. Japonya'da mühendisler, duvarların iç kısımlarında yer alan boşluklara metal plakalar yerleştirip tüm binanın aynı esnada hareket etmesini sağlıyor.

Bu esneklik payı binanın yıkılmasını ya da kırılmasını engellemek için yapılıyor. Ülkedeki çok büyük binalar ve gökdelenler dahi bu sistemle ayakta kalıyor. Kullanılan sistem sağlı, sollu ya da önlü arkalı olacak şekilde 3 metreye ulaşan bir mesafe ve esneme payı sunuyor.

Bina temelinde amortisör kullanılması hareket esnasında esneme payı da gözetilince titremeyi etkisiz hale getirirken, temelde kullanılmış olan tampon sıvılar sallantı sırasında şiddetin azalmasını sağlıyor.

RAYLI TEMEL SİSTEMİNİ KİM BULDU?

Kesin olmamakla birlikte bu sistemin ilk olarak Japonya'da kullanıldığı biliniyor. Büyük depremlerin art arda yaşandığı Japonya, 1995 felaketinden sonra bu sistem üzerinde çalışmaya başlamış ve binalarını son derece kuvvetlendirmiştir.