Küresel ısınma aşırı hava olaylarını etkiliyor mu?

Seller, fırtınalar, tipi ve aşırı sıcaklar nedeniyle dünyanın dört bir yanından ölüm haberleri gelir oldu. Hava durumu tüm dünyada öncelikli gündem olmaya başladı. Son dönemde korkutan hava olaylarının genellikle küresel ısınma nedeniyle olduğu öne sürülüyor. 

Peki gerçekten de öyle mi? İklim değişikliğinin kuraklığı ve selleri gerçekten tetikliyor mu?

Dünyanın kuzey yarım küresinde yaz mevsimi boyunca aşırı sıcaklar ve kuraklık haberleri hakimdi. Sonbahara girerken şiddetli yağışların neden olduğu sel baskınlarında artış oldu. Şiddetli yağışlar, Almanya, Avusturya ve Türkiye'de deyim yerinde ise hayatı felce uğrattı.

Şehir merkezleri, tarım arazileri sular altında kaldı. Muson yağmurları Himalaya bölgesini esir almış durumda. Pakistan'da aşırı yağışlar nedeniyle ölen sayısı bini geçti. ABD'nin Teksas eyaletinde olağan dışı hava olayları nedeniyle afet alarmı verildi.

Hava olaylarındaki bu büyük ve sıra dışı değişimlerin ardından açıklama yapanlar yaşanan felaketlere iklim değişikliğinin neden olduğunu iddia ediyor.

Pekiyi aşırı hava olaylarının iklim değişikliği nedeniyle gerçekleştiği doğru mu?

Hollanda iklim araştırmacısı Sjoukje Philip, şiddetli hava olaylarının her zaman var olduğunu ve var olmaya da devam edeceğini belirtiyor. Diğer taraftan ise İklim Değişikliğinin sadece yoğunluk ve sıklık üzerinde etki yapacağını vurguluyor.

Özellikle son dönemde hemen herkesin dilinde iklim değişikliği var. Aktivistler, politikacılar ve medya ısrarla bu konu üzerinde duruyor. Pekiyi gerçekten iklim değişikliği onların inanmamızı istediği kadar büyük mü?

Londra'dan klimatolog Friederike Otto,Aşırı hava olaylarında küresel ısınmanın pay sahibi olduğunu kabul ediyor fakat ona göre etkisi toptancı bir bakış açısı ile gündeme getiriliyor, dillendiriliyor veya gereğinden fazla vurgulanıyor.  

Her iki uzman da uluslararası araştırma grubu Dünya Hava Durumu Ağı'nın (WWA) etkin üyeleri arasında yer alıyor.  Dünya Hava Durumu Ağı yapmış olduğu çalışmalarda meteorolojik modellerle atmosferdeki ısınmanın tek tek hava olayları üzerindeki etkisini araştırıyor. İklim koşullarını ve hava olaylarını belirleyen bu çalışmalar aynı zamanda günlük hava tahminlerini de ölçüyor.

Uzmanlar hazırladıkları modelleme ile insan kaynaklı sera gazı emisyonları ile bu emisyonlar olmadığı durumlardaki gelişmeleri ölçmek için yapay bir atmosfer simülasyonu oluşturdular. Hazırlanan modelleme ile bilim insanları dünyanın sanayileşmesi öncesindeki durumu ile sonrasındaki durumu ölçümlediler.

Elde ettikleri verileri atmosferde yaşanan hava olaylarının sıklığı ve yoğunluğu bakımından da hesapladılar. Araştırma grubunun hedefi gerçekten küresel ısınmanın şiddetli doğa olayları üzerinde tek tek etkisi var mı, onu ölçümlüyor.

Gerçekten iklimlerde meydana gelen değişiklik şiddetli yağmurları, sıcak hava dalgaları ve diğer aşırı hava olaylarını tetikliyor mu?

İklim uzmanlarına göre hava durumu ile gelen felaketlerin birçok farklı nedeni olabilir. Sadece doğa kaynaklı olarak bakmak doğru değil. İnsan kaynaklı sebepler de etkiliyor.  Yoğun yağışlardan dolayısıyla meydana gelen seller de bölgenin ormansızlaştırılması, yanlış imar planları gibi etkenler afet oluşumunu tetikleyebilir.

Küresel ısınma bu nedenle iklim felaketlerinin tek sebebi değil. Bağlantısı açısından değerlendirildiğinde ise hava olayı ne kadar şiddetli ise o oranda etkinliği artıyor ya da tam tersi ne kadar az ise etkinliği az oluyor.

Küresel ısınmanın etkisi hava olaylarına göre değişiklik gösterebiliyor. Şiddetli yağmurun nedenini tek başına iklim olarak görmek yanıltabilir. Diğer taraftan iklimin yağmuru etkileyebileceği ve yağış miktarını artırabilir.

Uzmanlara göre sıcakların arttığı durumlarda daha sıcak bir atmosferin havadaki daha fazla nemi emmesi mümküm. Ayrıca yağışın nerede ne zaman düştüğünü etkileyen de bir çok faktör var. Küresel ısınmanın aşırı sıcaklarda etkili doğrudan ve daha fazla da olabiliyor.

Pakistan'da ve Hİndistan'da yaşanan mahsullerdeki azalmanın nedeni iklim değişikliği olarak karşımıza çıkıyor. Uzmanlara göre iklim değişikliği yaşanılan bölgede oyunun kurallarını değiştiriyor.

İklim değişikliğinin her yerde etkisi aynı mı?

Uzmanlara göre iklim değişikliğinin her yerde etkisi aynı değil hatta bölgelere göre değişim de gösterebiliyor. Herhangi bir bölgede gözlemlenen aşırı hava olayının başka bir bölgede miktarı aynı olsa da etkisi farklı olabilir.

Uzmanlar yaptıkları çalışmada Almanya'nın Ahrtal bölgesindeki sel felaketi ile Güney Afrika'nın KwaZulu-Natal eyaletindeki sel felaketini karşılaştırdı. Temmuz 2021 ve Nisan 2022 tarihlerinde meydana gelen sellerde ikisinde de can kayıpları oldu. Güney Afrika'daki sel felaketi 435 can alırken ve binlerce kişiyi evsiz bırakırken, Almanya ve Belçika'daki şiddetli yağışlarda 220 kişi hayatını yitirdi çok daha az yapı hasar gördü.  

Almanya'da yaşanan felaketin kronolojisini inceleyen uzmanların, Ahrtal bölgesinde 1900'lü yıllardaki felaket sonrası beklentisi "500 yılda 1 felaket olayı yaşanması" idi.. Araştırmalar Kuzey Denizi ile Alpler arasında bölgedeki yapılan ölçümler, bu tür yağışların 500 yılda bir tekrar edeceğini hesapladı.

Bu felaket iklim değişikliğinin etkisiyle 1,2-9 kat arasında farklılık gösterebilir. Günümüzde ise 500 yıllık süre iklim koşulları dikkate alındığında sel felaketleri 46 ila 400 yılda bir bekleniyor. Yine aynı çalışma günümüzde 120 yıl öncesine oranla iklim değişikliğinin felakete etkisi yüzde 3 ile 19 daha fazla olabileceğini ortaya koyuyor. 

1900'lü yıllarda kıyaslandığında, Güney Afrika'daki KwaZulu-Natal'da ise durum çok daha ciddi. Bahar döneminde yaşanan şiddetli yağış olasılığı 120 yılda iki katına çıktı.Yağışlardaki  yoğunluk ise iklim değişikliği nedeniyle yüzde 4 ila 8 daha arttı..

Meydana gelecek hava felaketlerini şimdiden tahmin edebilir miyiz?

Günümüzdeki hava tahminleri güvenilir sonuçları olması bakımından eleştirilerin odağında kalıyor. Özellikle felaketler yaşandığında bu tepki gittikçe artıyor. Hava tahminlerinin isabetli olmasına ilişkin en uzun süre 3 günü geçmiyor.

Sadece 3 gün öncesinden net bir şeyler söylemek mümkün olabiliyor. Belirsizlik arttıkça tahminlerin yanılması veya sürenin uzayıp kısalması da söz konusu oluyor.  Uzmanlara göre uzun süreli hava tahmini yapmak zor ve çok kaotik.

Diğer taraftan çok sağlıklı hesaplanabilecek durumlar; belirli hava koşullarının sıklığı ve sıcaklık veya yağış eşiklerinden ibaret. Bugün dünyanın dört bir yanında sıcaklıklar artıyor, seller görülüyor, kuraklık kendini gösteriyor ve tehditkâr hava olayları tetiklenebilir. Zorlu hava koşulları daha da tehditkar hale geliyor. 

Dosya Haber