Köşe Yazısı Güncelleme Tarihi: 12 May 2023 13:00

Kuşak Yol Projesi!

Meşhur ipek yolunu duymayan yoktur. Tarihi ipek yolu Çin’den başlayıp Roma da biter. Şu an modern ipek yolu İngiltere’de bitiyor.

Bir kuşak bir yol

Milattan yüzyıllar önce Mısırlılar, daha sonra da Romalılar, Çinlilerden ipek satın alırlardı. Ulaşım ise daha sonra İpek Yolu adı verilen güzergâhı izleyen kervanlarla sağlanırdı.

İpek Yolu sadece tüccarların değil, aynı zamanda doğudan batıya ve batıdan doğuya bilgelerin, orduların, fikirlerin, dinlerin ve kültürlerinde yolu olmuştur.

Peki bu kuşak Yol Projesi nedir derseniz.

Çin başkanı Şi Cinping ilk olarak, 7 Eylül 2013’te Kazakistan’ın Nazarbayev Üniversitesi’nde yaptığı konuşmada, kadim İpek Yolu ülkeleri arasında ‘İpek Yolu Ekonomi Kuşağı’ oluşturulmasından bahsetmiştir.

Yine aynı yılın 3 Ekiminde Endonezya parlamentosunda yaptığı konuşmada Şi Cinping ASEAN ülkeleriyle iş birliğini güçlendirmek ve 21.Yüzyıl Deniz İpek Yolu’nu ortaklaşa inşa etmek için hazır olduklarını belirtmiştir.

Demir ipek yolu

2021 yılı itibarıyla Çin, Tek Kuşak Tek Yol Projesi’ne yönelik olarak Türkiye’nin de dâhil olduğu 138 ülke ve 31 uluslararası örgütle toplam 202 anlaşma imzaladı.

Projeye iştirak eden ülkelerin çoğunluğu ise düşük ya da orta gelirli ülkelerden oluşuyor.

Dünya Bankası’na göre 138 ülkenin 33’ü yüksek gelir, 39’u ise üst orta gelir kategorisinde sınıflandırılıyor.

**Çin Halk Cumhuriyeti’nin Bir Kuşak Bir Yol projesi için işbirliği anlaşmalarını imzalayan ülkeler şu şekildedir. **

Güney Doğu Asya ülkelerinden Brunei, Doğu Timor, Endonezya, Filipinler, Kamboçya, Laos, Malezya, Myanmar Singapur, Tayland ve Vietnam; Güney Asya ülkelerinden Afganistan, Bangladeş, Nepal, Pakistan, Sri Lanka ve Maldivler; Orta Asya ülkelerinden Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan; Orta Doğu ülkelerinden Bahreyn, BAE, Irak, İran, İsrail, Katar, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Kuveyt, Lübnan, Mısır, Suriye, Suudi Arabistan, Umman ve Yemen; Avrupa ülkelerinden Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belarus, Belçika, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Estonya, Gürcistan, Hırvatistan, İtalya, Karadağ, Kuzey Makedonya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Moldova, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan; Afrika ülkelerinin neredeyse tamamına yakını; Güney Amerika ülkelerinden Arjantin, Bolivya, Ekvador, Guyana, Peru, Surinam, Şili, Uruguay ve Venezuela, Çin gibi kadim bir devletin tarihe ne kadar geniş zaman pencerelerinden baktığını, büyük devlet olmanın nasıl bir duruş gerektirdiğini aklımızdan çıkarmamalıyız.

İpek Yolu

Projede ulaşım ağları, enerji ağları ve telekomünikasyon yoluyla uluslararası entegrasyon hedeflenmektedir.

**Dünya GSMH’nin %42’si, dünya nüfusunun %64’i, karaların %40’ı, bilinen enerjinin %75’ini kapsamaktadır. **

Çin 30-35 yılda projeyi tamamlayarak kuruluşunun 100. Yılına (2049) yetiştirmeye çalışmaktadır .

Çin kuşak Yol Projesi ile ABD ile malum rekabetinde öne geçmeyi planlanmaktadır. Kuşak-Yol Projesi, uluslararası düzeni yeniden şekillendirmeyi hedefleyen bir girişimdir.

Çin, beş bağlantı yoluyla, Avrasya kıtasını merkeze yerleştiren yeni bir uluslararası düzenin donanımını yaratmayı planlanmaktadır.

Küresel ekonominin ve hatta siyasetin geleceğini tepeden tırnağa değiştirecek Kuşak-Yol Projesi, Türkiye’yi de içine alan yapısıyla, önümüzdeki 50 seneyi şekillendirecektir. 1 trilyon dolarlık yatırımı ve 3 milyardan fazla nüfusu bünyesinde taşıyan proje, 64 ülkeyi içermektedir.

Güzergahlar şu şekilde sıralanabilir:

  • Çin- Moğolistan- Rusya *Çin- Merkez ve Batı Asya *Çin- Hindi Çini Yarımadası

  • Çin- Pakistan

  • Çin- Bangladeş- Hindistan- Myanmar

Türkiye, bu koridorlar içinde Orta Koridor olarak adlandırılan Çin- Merkez ve Batı Asya Koridoru üzerinde yer almaktadır.

İpek Yolu 3

Türkiye’nin kendi sınırları içindeki ulaştırma ve lojistik altyapısının güçlendirilmesine de ciddi katkı sağlayacağı öngörülüyor.

Bu sayede ulaştırma ve lojistik bağlantıları kuvvetlenecek olan Türkiye de kendi bölgesinde bir lojistik merkez hâline gelecek.

Projenin şah damarı 3. Köprü olan Yavuz Sultan Selim köprüsüdür. Türkiye avantajlı bir konumda gözükmektedir.

Kuşak ve Yol Projesi iki kısımdan oluşur. Bunlardan ilki kara ve demiryolundan müteşekkil İpek Yolu Ekonomik Kuşağı, diğeri ise 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu. Türkiye Orta Koridor Girişimi ile bu projeye destek olarak projenin vazgeçilmez bir parçası olma yolunu seçti.

Orta Koridor Türkiye’den demiryoluyla Gürcistan ve Azerbaycan’a, buradan da Hazar denizini aşarak Türkmenistan ve Kazakistan’ı geçerek Çin’e uzanıyor.

Geçtiğimiz yıllarda açılan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu, Yavuz Sultan Selim ve Osman Gazi köprüleri, Marmaray ve Avrasya tünelleri, 1915 Çanakkale köprüsü, Türkiye içinde yapılan bölünmüş yollar, otobanlar, hızlı tren hatları, lojistik üsleri ve iletişim altyapıları da Orta Koridor Projesi kapsamında gerçekleşen altyapı yatırımlarıdır.

Büyük resme baktığınızda Sivas’a giden hızlı tren hattı Erzurum’a oradan Çine kadar gidecek. Yoksa bu hat yatırım performans kriterinde yapılmaması gereken bir hattır.

Sizce İstanbul-İzmir yüksek hızlı tren hattı mı verimlidir yoksa Ankara Sivas hattı mı? Tabiki İzmir ama Çin'e gidecek bir hat müthiş bir yatırımdır.

Türkiye şimdiye kadar coğrafya kitaplarında okuttuğu ama bir türlü kullanamadığı coğrafi konum avantajını fırsata çevirmek ve bu koridoru tamamlamak için Çanakkale boğazı köprüsü, 3 Katlı Tüp Geçit Projesi, Filyos, Çandarlı ve Mersin limanları inşası ve Edirne-Kars hızlı tren ve bağlantıları demiryolu projesine yönelik çalışmaları, 2015 yılında Çin ile imzaladığı mutabakat çerçevesinde devam ettiriyor.

Çin’in ekonomik sorunlarını aştığı veya ötelediği durumda Bir Kuşak Bir Yol projesinin dünya ekonomisi için yeni bir Marshall Planı olma ihtimali de mevcuttur.

Dünyadaki artan enflasyon sorunu, tedarik zincirlerinin bozulması ve gıda krizi gibi durumlardan ötürü ekonomik sorunlarını aşmış bir Çin, ABD’nin müttefiki olan ülkeleri ekonomik yardımlar ve ticari yatırımlar ile yanına çekmesi ve 25 yıllık bir süreç içerisinde kati surette süper güç vasfını devralması mümkündür. Yol demek güç demektir.

Romalılar yaptıkları yollar ile anılmaktadır. Çin her yere ulaşarak ticaretini arttırmayı planlanmaktadır.

Altyapı yatırımları ve yeni ticaret yolları vasıtasıyla ekonomik kalkınmanın dünyaya yayılmasını sağlayarak Çin ekonomisinin büyüme sürecini hızlandırmayı hedefliyor.

Çin ile diğer ülkeler ve bölgeler arasında küresel ortaklıklar ağları vasıtasıyla karşılıklı bağımlılık ilişkisini geliştirecek böylece ülkesinin dış ticaretini güvence altına almayı hedeflemektedir.

Dünyanın liderliği için mücadele eden Çin bu projenin ekonomik fırsatlar yaratacağını belirtse de yeni bir ekonomik sömürü sistemi kurulduğu iddiaları hatta gerçekleri mevcuttur.

Tacikistan, Çin’den aldığı 331 milyon dolar karşılığında ülkenin kuzeyindeki iki altın madeninin işletme lisansını Çinli bir şirket olan Xinjiang Tebian Electric Apparatus Stock Co. Ltd.’ye vermiştir . Çin, Tacikistan’ın en büyük yabancı kreditörüdür.

Bu durum Tacikistan’ı Çin’e bağlı konuma getirmiştir. 2016 yılı itibariyle Tacikistan’ın Çin’e borcu yaklaşık 1,2 milyar dolara yani ülkenin toplam dış borcunun %53’üne ulaşmıştır .

Çin hükümeti Tacikistan’dan bu borçlara karşılık toprak da talep etmiştir. Ülke, Çin ile yapılan müzakereler sonucunda, borcuna karşılık 28 bin 500 km2 şeklinde talep edilen toprak parçasının yaklaşık %5’ini Çin’e teslim etmiştir .

Kuşak ve Yol projesi kapsamında aldığı borcu ödeyemeyen Sri Lanka, 2017’de ülkenin Hambantota Limanı’nı Çin’e ait bir şirkete 99 yıllığına kiralamak durumunda kaldı.

Afrika kıtasının iki ülkesi Kenya’nın “Mombasa Limanı’nı, Zambiya’nın ise Kenneth Kaunda Uluslararası Havalimanı’nı borçları karşılığında Çin’e devretmekle karşı karşıya olduğu” haberleri, ilgili ülkelerin medyasında gündemin başındaki konular arasında.

Çin’in diğer ülkelere borç verip ülkelerin borçlarını geri ödeyemedikleri durumlarda kilit önemdeki varlıklarına el koyduğu iddiası, Pekin tarafından uzun süredir reddedilen bir suçlama.

Pekin Hükümeti, Kuşak ve Yol Projesi’nin 2013’te ilanından bu yana 70’ten fazla ülkeye 1590 proje kapsamında 1,9 trilyon dolar civarında borç verdi.

Komünist Çin’in kurucusu Mao’nun sözüyle yazımızı bitirelim.

“Mao’nun dediği gibi; bedava yemek yoktur, kimse karşılıksız yardımda bulunmaz.”

Ekleme Tarihi: 12 May 2023 13:00