TÜİK’in skandal kararına ekonomistler tepki gösterdi

Enflasyon rakamları açıklandı

TÜİK'e göre mayısta enflasyon yüzde 73,50'ye yükseldi. Nisanda oran yüzde 69,97 olmuştu. ENAG'a göre ise mayıs enflasyonu yüzde 160,67'ye yükseldi. TÜİK'in madde sepeti fiyat listesini yayımlamaması, hesaplamayla ilgili soru işaretlerini artırdı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), mayıs ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Nisanda yüzde 69,97 olan enflasyon, mayısta yüzde 73,50 ile 24 yılın zirvesine yükseldi.

Tüketici fiyatları endeksinde (TÜFE) 2022 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 2,98, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 35,64, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 73,50 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 39,33 artış gerçekleşti.

MADDE SEPETİ FİYAT LİSTESİNİ YAYIMLAMADILAR

TÜİK’in madde sepeti fiyat listesini yayımlamaması dikkat çekti.

Reuters anketinde mayısta TÜFE’de aylık yüzde 4,8, yıllık yüzde 76,55 artış bekleniyordu. Bloomberg anketinde de beklenti aylık enflasyonun yüzde 4, yıllık enflasyonun yüzde 74,70 olacağı yönündeydi. TÜİK’in hesaplaması, piyasa beklentilerinin altında kaldı.

Enflasyon Araştırma Grubu (ENAGrup), tüketici fiyat endeksinin (E-TÜFE) mayıs ayında yüzde 5,46, son 12 ayda yüzde 160,76 arttığını açıkladı.

İstanbul Ticaret Odası (İTO), İstanbul’da perakende fiyatların mayısta bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 87,35, bir önceki aya göre yüzde 5,84 arttığını açıklamıştı.

TÜİK’te enflasyon hesaplamasını yapan Fiyat İstatistikleri Daire Başkanı Cem Baş, geçen ay görevinden istifa etmiş, kurumda birçok görev değişikliği olduğu bilgisi basına yansımıştı.

GIDA ENFLASYONU YÜZDE 91,63’E YÜKSELDİ

Yıllık en düşük artış yüzde 19,81 ile haberleşme ana grubunda gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla yüzde 27,48 ile eğitim, yüzde 29,80 ile giyim ve ayakkabı ve yüzde 37,74 ile sağlık oldu.

Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 107,62 ile ulaştırma, yüzde 91,63 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 82,08 ile ev eşyası oldu.

MAYISTA EN FAZLA ARTIŞ ALKOL VE TÜTÜNDE

Ana harcama grupları itibarıyla 2022 yılı Mayıs ayında en az artış gösteren ana gruplar yüzde 0,41 ile eğitim, yüzde 1,49 ile haberleşme ve yüzde 1,61 ile sağlık oldu.

Buna karşılık, 2022 yılı Mayıs ayında artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 6,53 ile alkollü içkiler ve tütün, yüzde 6,15 ile eğlence ve kültür, yüzde 5,47 ile lokanta ve oteller oldu.

Mayıs 2022’de, endekste kapsanan 144 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması), 9 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 5 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 130 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de 2022 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 3,83, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 27,59, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 61,63 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 34,64 artış gerçekleşti.

ZAM ŞAMPİYONU PAKET TUR

Mayıs ayı zam şampiyonu, yüzde 71,04’lük aylık ortalama zam oranıyla paket turlar oldu. Havayolu ile yolcu taşımacılığı da yüzde 14,98’lik zam oranıyla ikinci sırada yer aldı.

Tereyağı mayısta yüzde 14,16’lık zam oranıyla üçüncü, çocuk giyim yüzde 13,91’le dördüncü sırada yer aldı.

UZMANLAR TEPKİLİ

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) enflasyon hesaplamasına dair uzun süredir devam eden eleştiriler, mayıs verileriyle birlikte zirveye yükseldi.

TÜİK’in açıkladığı oran, piyasa beklentilerinin oldukça altında kalırken, her ay açıklanan ‘madde sepeti ve ortalama madde fiyatları’ tablosunun yayımının durdurulması, TÜİK verilerine dair soru işaretlerini ve eleştirileri artırdı.

Her ay 400’ün üzerinde maddenin fiyatlarını yayımlayan TÜİK, son değişiklikle 290 harcama grubu belirledi.

TÜİK ayrıca, “İstatistiki bölgelere göre tüketici fiyat endeksi ve değişim oranları” tablosunu yayımlamadı.

TÜİK mayısta aylık enflasyonu yüzde 2,98, yıllık enflasyonu yüzde 73,50 olarak açıklarken, ENAG’a göre mayısta aylık enflasyon yüzde 5,46, yıllık enflasyon yüzde 160,76 oldu. İstanbul Ticaret Odası da mayısta aylık enflasyonu yüzde 5,84, yıllık enflasyonu yüzde 87,35 olarak açıklamıştı.

TÜİK’te düşük mayıs rakamları ve veri karartmasının, kurumda enflasyon hesaplamasını yapan Fiyat İstatistikleri Dairesi’nin Başkanı Cem Baş’ın geçen ayki istifasının hemen ardından gelmesi, kurumda başka istifa ve görevden almaların da olduğu yönünde gelen bilgiler de dikkat çekti.

EKONOMİSTLERDEN TEPKİ

Ekonomist Uğur Gürses, Twitter hesabından “TÜİK 410 ürünün fiyatının bulunduğu madde sepetinin yayımını durdurmuş…(‘Sağlık sebepleriyle’ ?) Şu sayılar olmasa enflasyonu ne güzel yönetirdik…” mesajını paylaştı.

Gürses ayrıca, TÜİK’in enflasyon verilerindeki bir başka değişikliğe işaret ederek “TÜFE alt endekslerine ise kimi ürünlerin 143 grup kalemi eklenmiş. Böylece kalem kalem ürün takibi zorlaştırılmış. Şeffaflığı yok ederek enflasyon verilerine olan güvensizliği daha da derinleştiriyorlar.” dedi.

Ekonomist Oğuz Demir, Twitter hesabından “Sevgili @tuikbilgi, Enflasyon ile madde fiyatlarını da yayınlardınız. Ne hikmetse sepetteki malların Mayıs fiyatları yok!!!! @EkremCunedi de bulamadığına göre sorun sizde. Bulduğunuz fiyatları biz zaten bulamıyorduk. Şimdi onu da koyma zahmetine girmemişsiniz. Hayırdır?” mesajını paylaştı.

Ekonomist Orhan Karaca da “TÜİK’in enflasyon açıklamasında bazı yenilikler(!) var. Mayıs ayı madde fiyatlarına ulaşılamıyor. Bir de İstanbul verilerinin de içinde olduğu “İstatistiki bölgelere göre tüketici fiyat endeksi ve değişim oranları” tablosu uçmuş. Neden?” mesajını paylaştı.

Karaca ayrıca, “TÜİK’in verileri hakkında bazı şüpheler vardı; artık herhalde kimsenin şüphesi kalmamıştır” dedi.

Ekonomist Murat Kubilay, TÜİK’in mayıs verilerinin ardından paylaştığı mesajda “Bilimsel ölçüm değil şahsi gözlemlerime göre; gerçekle ölçülen arasındaki sapmanın, yani yoksullaştırmayı örtme amaçlarının en belirginleştiği zaman bu ay oldu” ifadelerini kullandı.

TÜİK GEÇEN HAFTA AÇIKLAMA YAPMIŞTI

TÜİK, 26 Mayıs tarihinde konuyla ilgili bir açıklamasında şu ifadelere yer vermişti:

“TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan ayrıntılı tabloların sunum şekli ve içeriği konusunda kamuoyunda gündeme gelen yapıcı eleştiriler de dikkate alınarak, piyasadaki fiyat hareketlerinin kullanıcılar tarafından daha doğru okunması ve takip edilmesine imkan verecek bazı düzenlemeler yapılacaktır.

Bu amaçla Eurostat'ın TÜFE verileri konusundaki dağıtım politikası ve şeffaflık kriterleri de değerlendirilerek, ilerleyen süreçte TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan ve Eurostat tarafından talep edilmeyen tabloların kaldırılarak, aynı şekilde talep edilen yeni tabloların da eklenmesine karar verilmiştir.

Hazırlık çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte yeni yayımlanacak olan tablolarda, geçmiş aylara ait karşılaştırılabilir veriler de yer alacaktır.”

TÜİK YETKİLİSİNDEN REUTERS’A AÇIKLAMA

Reuters’ın sorusu üzerine TÜİK yetkilileri, ilgili tablonun artık “harcama gruplarına göre endeks sonuçları” adı altında yayınlandığını ve bu değişikliğin EUROSTAT’a uyumluluk kapsamında yapıldığını söyledi.

Bu değişikliklere göre artık ilgili madde ortalama fiyatları tek tek açıklanmayacak ama bir çok kalemde endeks olarak görülebilecek.